İfrit teferruatta mahfuzdur*

Kimi zaman bileğinde 45mm çapında süt danası büyüklüğünde pilot saati taşıyan insanları görüyorum da şaşırıyorum.

Pilot değil, o akşam uçuracak bir uçağı yok, gözleri de şahin gibi, benden iyi görüyor, elinde şöyle babayani deri bir eldiven de yok ki saatin tacına hunharca asılıp ferahfeza ayarını yapsın.

Fakat masa saati büyüklüğünde bir pilot saatini yanında gezdirmekte bir sakınca görmüyor.

Zenith Aéronef Type 20 -2012

Şanlı geçmişine, zekice düşünülmüş tasarımlarına hayran olduğumuz Zenith, bu tür insanlar için özene bezene, üstelik geçmişe de şık bir atıfla Aeronef Type 20 adında bir saat yapmış. Ancak tacın başka bir dünyadan gelmiş gibi olması, kadrandaki kırmızı ibrenin baş ağrısı yapması ve nihayet yelkovanın çirkinliği beni yoruyor.

Evet pilotlar için tacın iri olması gerekli. Evet şu gerekli, bu gerekli. Hepsini anlıyorum, fakat zevksizliği anlamıyorum. Eski tasarımın da yenisinden aşağı kalır yok, ilkel bir duruşu var. Yine de çirkinlikte, torunu kadar aşırıya kaçmayan bir yanı olduğu görülüyor.

Zenith Aéronef Type 20 - 1939

Gözlere daha fazla eza için işkencenin fazlası:

1. http://www.lacotedesmontres.com/No_9044.htm
2. http://chronos24.pl/basel-2012-zenith-montre-d-aeronef-type-20/
3. http://www.zenith-watches.com/pilot/fr/plan-de-vol-numero-1/montres-et-compteurs-historiques

*Şeytan ayrıntıda gizlidir.

Ahtapot saati

Romain Jerome * The Octopus

Zamanın kollarına uzanmak mümkündür bazen.

Azıcık geri çekilmek gerekir, ki yavaşlayalım.

Bir tarih kitabı yeterlidir bazen. Kolundaki saat tıkır tıkır işlerken, aklına, kalbine akan zamanlar, kelimeler, isimler, yerler, ahtapotun karanlık sularda gezinmesine benzer.

Sevdiğini öpmek, ona sarılmak, elini tutmak yeterlidir bazen: Kolundaki saat, akrebin ağırbaşlı hüznünü taşırken, yelkovanın acele etmeden, kadifemsi ilerlemesi gibi, bütün güzel zamanlar, ahtapotun ışıklı sularda yıkanmasına benzer.

Kitapların, dergilerin uyukladığı bir odaya girmek gerekir bazen: Masanın üzerinde, Refik Halit Karay'ın gözlerinin gezindiği bir saat uyanır. Ahtapotun kollarından biri dokunmuştur, zaman uzayıp gider.

Bir şehre, başka bir şehirden bakmak gerekir bazen: Bir anne yaramaz çocuğunu çağırır. Kız kardeşinin saçlarını örgü yapar ablası. O zamanlar, ahtapotun kolları eskimiş bir şarkı gibidir, bazen duyulur, bazen duyulmaz olur şehrin loş sokaklarında.

Bazen saatin durması iyidir. Öfke, isyan damarlarında duramayan, geçtiği yerlerden hiç çıkmayan bir mürekkep gibi yayılır. Ahtapotun kolları devrimcidir, zamanı izlerken yumruğunu kaldırmak istersin, gökyüzündeki güneş, inançların toplamı gibi terletir insanı.

Saatini koparmak istersin bazen. Yahut ahtapot alır, denize götürür haksızlıklara dayanamayan saatini, karanlık sulara atar, sen de kaybolursun, birlikte yürüdüğün arkadaşların da.

Ne de olsa ölüm hakikattır.

Vakit geçer, gazetelerin sayfalarındaki mürekkep kurur, kağıt sararır.

Geriye kum kalır.

YENİ BİR SAAT, ESKİ BİR ZAMAN: SEIKO 6139

Daha doğrusu tam adı Seiko 6139-7070. Daha birkaç günlük. Hemen alır almaz yazmak istemedim.

Kronograf özelliği olan saatlere ilgim yoktur aslında.  Fakat nasıl olduysa ikinci el saatler satan bir dükkanda bu saati görür görmez sevdim.    

'Bakalım anlaşabilecek miyiz, ısınabilecek miyiz birbirimize?' diyerek son birkaç gündür inceleyip duruyorum.

Yeni bir saat dediğime bakmayın. Benim için yeni. Yoksa, güngörmüş bir saat 6139-7070, 1970'lerde üretilmiş. 6139 serisi ilk üretilen otomatik kronograflardan biri (1969). ('İlk otomatik kronograf' konusunda çeşitli tartışmalar var. Kimi Zenith El Primero diyor, kimi Heuer'den Brietling ve Buren'e kadar çeşitli markalar tarafından kullanılan Chronomatic mekanizmasıdır diyor. Rivayet muhtelif.)

Ama benim ilk kronografım oluyor kendileri.

Seiko 6139 bilekte güzel, tok görünümlü bir saat. Kasa klasik yapısına rağmen tacın gömülü olması nedeniyle değişik bir görünüme sahip.

Seiko 6139, aslında büyük bir saat değil fakat boyutları dolayısıyla (yüksekliği 14 mm, uzunluğu 45 mm, genişlik 39,5 mm) olduğundan daha büyük görünüyor.


Kronografı sağlam, güven verici, dakik.

Bu güzel saatte tek yadırgadığım nokta, elle kurulamıyor oluşu. Elle kurulma özelliği, bence kaliteli bütün otomatik saatlerde olmalı. Otomatik saatler elbette saatçilikte devrimci bir adım. Fakat kurmalı saatlerin de papucu dama atılmadı. Otomatik saatlerin bir süre el kol hareketiyle güç toplaması gerekirken, kurmalı bir saatin tacını yakalayıp şöyle bir iki tur çevirmekle hemen çalışmaya başlıyor olması büyük bir rahatlık.

Tissot'mu sakladım bir yere. Her gün dışarıya çıkarmayacağım. Günlük saat olarak Seiko 6139'u kullanacağım şimdilik.

Kardeş saatler, kardeş kalemler...

Mekanik sanat: Hautlence HL2.0

Bir başka Hautlence harikası: HL 05

Bazı saatler hareketli heykellere benzeyen yapılarıyla sanatın iyileştirici gücüyle donatılmıştır. 

Butik üretim yapan, bağımsız Hautlence firmasının HL2.0 modeli mikromekanik sanatının eşi az bulunur en güzel örneklerinden biri. Hautlence firması tasarımlarıyla hem geçmişe referans veren hem de kendine özgü buluşlarından dolayı patentli yenilikler içeren saatler üretiyor.

Elbette mikromekanik sanatı, hiç ucuz değil. Zaten 552 parçadan oluşan bu şaheserden sadece 28 tane üretilmiş. Herkes için erişilebir bir saat değil. Ama bu durum çoğunluk için bence o kadar önemli değil. Çünkü HL2.0 modeli fizik, mühendislik, tarih, yaratıcılık gibi birbirine destek olan bilim ve sanat bağlantıları kuvvetli, çok güzel bir örnek. Böyle üretimleri takdir etmeli insan. 

Kurucular marka adını İsviçre'nin en önemli saat merkezlerinden biri olan Neuchatel'den anagram (harflerini yerini değiştirerek yeni bir kelime üretme) tekniğiyle türetmişler.

Güzel saatlerin fotoğraflarına veya videolarına bakmak, Louvre Müzesi'nde nadide bir tabloya bakmak gibi, çok keyif verici, evet.

Ek okuma:  

Hautlence: A time check for style

Kavuşma saati

Çok sevdiğim Tissot'ma kavuşalı günler geçti. Doğrusu emektar saatimden ayrılmak zor olmuştu. Fakat daha önce de yazdığım gibi ciddi bir bakıma ihtiyacı vardı. Hayırlı bir ayrılık oldu diye düşünüyorum.

Galiba saatlere düşkün olan insanların en önemli ortak özelliği,  saatlerindeki en küçük bir değişime dahi kafayı takmaları. Arkadaşlarla sohbet ederken bunu çok sık gözlemliyorum. Bir çizik veya en küçük sapma saatine düşkün insanın kederlenmesi için yeterli bir neden.

İçinde minnacık yığınla parçanın ritmik hareketlerle bileğimin üzerindeki küçük evde dans etmesi benim için yeterli aslında. Mekanik saatler doğaları gereği çok çalışkandırlar, durmaksızın, hiç yılmadan çalışmaya eğilimlidirler.

Normal şartlar altında mekanik saatlerin ömürleri çok uzundur, sağlam ve dayanıklıdırlar. Ama bu güzelim zaman makinelerinin pek çok düşmanı vardır. En başta zamanın kendisi, sonra su (nem) ve toz gibi unsurlar saatlerimize çok zarar verir.

Oysa mekanik saatlerin ciddiye alınması gereken en büyük düşmanı insandır. Ben de mesela, o kadar çok sevmeme rağmen -elbette hiç istemeden- saatimin sağa sola çarpmasına neden oldum. Saatime yeterli özeni göstermedim. Sonra da camdaki, kasadaki çiziklere bakıp üzüldüm.

Tissot'mun tamirde olduğu günlerde çoğunlukla bir Zenith ile idare ettim. Fakat hiçbir saat güzelim Tissot'mun yerini tutamaz gibi geliyor bana. O günlerde sevgili saatime daha iyi bakmaya karar verdim.

Yüzüklerin Efendisi, Gollum, Tissot. Tevfik Aydın

"KIYMETLİ SAATLERİNİZİN TAMİRİ ORİJİNAL PARÇALARI İLE İTİNALI OLARAK YAPILIR"

6 Haziran Çarşamba günü Tevfik Aydın'ın Sirkeci'deki mağazasına gittim. Şanslıymışım ki Ömer Aydın da mağazadaydı. 

Elbette mekanik saatlerden söz ettik. Ömer Aydın'ın kızı ve ailenin yeni kuşak temsilcisi Canan Hanım da mağazadaydı. Böyle kuşaktan kuşağa geçen bir yapının içinde misafir olmak çok güzel. 

Aklıma Ekşi Sözlük'teki Tevfik Aydın maddesinin altındaki en güzel tanımlardan biri geldi: 

"Anneannemin annemi, annemin beni götürdüğü saatçi." 

Sevgili Tissot'um da bakıma ihtiyacı vardı. Güngörmüş saatler arada sırada bakımdan geçmelidir. Aslında Tissot'mu aylardır bakıma vermeyi düşünüyordum. Fakat aramızda nasıl bir bağ oluştuysa artık bir türlü Tissot'mdan ayrılamıyordum. 

Saati verirken, kendimi efsanevi kitap 'Yüzüklerin Efendisi'ndeki, esiri olduğu güç yüzüğünü kaptıran Gollum gibi hissettim. Elim titreyerek Ömer Bey'e uzattım saatimi (kıymetlimisss). 

Ömer Aydın da benim bu durumumu hemen anladı ve saati birkaç gün sonra alabileceğimi belirtti. Ardından yukarıda görülen fişi doldurdu. 

Daha önce de çeşitli saatçilere tamir ve bakım için saatlerimi vermiştim. Fakat böyle bir fiş vermemişlerdi bana.

Şimdi bileğimde bir Zenith var. Ama karanlık diyar Mordor'da yaşıyor gibiyim, hiç keyifli değilim.

Topkapı Sarayı'nın zamanı durduran yeni hazineleri 2

1800, Breguet et fils imzalı cep saati.

Gölgelerle dolu sarayın üzerine yağmur yağarken müzik başladı.

Yağmura rağmen iki martı avluda dönüp durdular.

Yıllardır, gönüllü olarak, bir karşılık beklemeden Topkapı Sarayı'nın saatlerini tamir eden Şule Gürbüz ve Recep Gürgen'i aradı gözlerim.


Sonra İlber Ortaylı bir konuşma yaptı.

Ardında 'Buyurun sergiye' diyerek kapıları açtı.

Divit Odası'nın hemen girişinde Osmanlı saatleri karşılıyor insanı.

Bir adım atmak bile zor. Yürüdükçe yeni ayrıntılar keşfediyor insan.

Osmanlı ustaların incelikli yorumları karşısında coşkuya kapılmamak elde değil.

Hem bir sevinç halinde geziyorum, hem de bir anda parlayıp sönen saatçiliğimiz için üzülüyorum.

Fakat çok da üzülmemeli, dünya dönüp duruyor.

Şule Gürbüz ile Özge Dinç'i tanıştırıyorum. Şule Hanım yorgun görünüyor. Hele son bir ay Recep Gürgen usta ile birlikte dervişler gibi çile çekerek  adeta tamir ettikleri saatlere benzediler. Yılmadan usanmadan çalıştılar.

Serginin Divit Odası'nda açılması da çok manidar.

Yazı ve Zaman, birlikte.

Sergiyi uzaktan gezmek için EkavArtTv'ye bakınız.

Topkapı Sarayı'nın zamanı durduran yeni hazineleri 1

Muhteşem koleksiyondaki en güzel Osmanlı saatlerden biri Süleyman Leziz imzalı pirinç masa saati, 1850.

25 Mayıs 2012, Cuma günü, akşam suları. Hava puslu ve yağmurlu. Saat dünyamızın tarihi günlerinden birini yaşadığımı düşünerek yürüyorum. Topkapı Sarayı Müzesi'nde hazırlıkları senelerdir süren bir açılış var. Yüzyılların en güzel, en nadide saatlerini göreceğim birazdan. Nice ustanın emekleri sonucu görünür olmuş, nice kederli-sevinçli gözlerin bakışlarının ardından günümüze kadar gelebilmiş o güzel saatleri görebileceğim artık.

Saat 18.20. Osman Hamdi Bey Yokuşu'nun başındayım. Havanın tadını çıkararak acele etmeden Topkapı Sarayı'na doğru ilerliyorum. Ben bu yokuşu çok severim. İstanbul Arkeoloji Müzeleri'nin önünden Topkapı Sarayı'na kıvrılan giden hoş bir eğimi var. 

Ne zaman bu yokuşu tırmanışa geçsem aklıma Ayasofya Müzesi'nin üst katına ulaşmak için çıkılan basamaksız merdivenler geliyor. Adım atılan her yerde, gözün görebildiği her alanda tarih ile sanat kendini sürekli hatırlatıyor.

Bugün büyük bir gün. Ama havanın yağmurlu oluşundan dolayı davet ettiğim güzel insanların gelip gelmeyeceklerini merak ediyorum. Aniki defterimi çıkarıp bir iki cümle karalıyorum. Minik bir iki yağmur damlası mürekkebe karışıyor. 

Zaman tamircileri


Saraydan çıkan son turistler de usul usul yanımdan geçip gidiyorlar. Aslında gündüz saat 15.00 gibi resmi bir açılış vardı. Fakat sadece devlet erkanının katıldığı (TBMM Başkanı Cemil Çiçek gibi) bir açılıştı bu. Daha sonra basına dağıtılan görüntülerin bir tanesi var ki paylaşmadan geçmem mümkün değil.

Bu fotoğrafta kurdeleyi kesen kişilerin hepsi önemli. Fakat iki kişi var ki onlar olmasaydı günün bu diğer önemli kişileri orada olamazdı. Fotoğrafta ömürlerini saat tamirine vakfeden, Topkapı Sarayı'nın muhteşem saatlerini senelerce maddi bir karşılık beklemeden tamir eden iki usta görüyoruz. 

İşte onlar, kurdeleyi kesmeye ilk önce hak kazananlar, tatil günlerini dahi sarayda saatleri tamir ederek geçiren büyük usta Recep Gürgen (en sağda) ve hemen yanında şair, yazar ve Dolmabahçe Sarayı saat tamircisi Şule Gürbüz. 

Saat 18.30. Bu açılış töreninden saatler sonra, ben de kapıdayım. Akşam saat 19.00'da yapılacak daha geniş katılımlı ikinci açılış bir başka olmalı diyerek sarayın kapısına, ikinci avlunun girişine doğru ilerliyorum. Kapılar açılıyor, Adalet Kulesi'ne bakarak, yüce ağaçların arasından Divit Odası'na gidiyorum. 

Tektaş ile tarihin mekanizmaları

Tektaş Saatçilik'ten İbrahim Taçkin karşılıyor beni. Saygı duyduğum Tektaş Saatçilik, günün bir başka kahramanı. Çünkü sarayın saat bölümü Tektaş Saatçilik sponsorluğunda hayat bulmuş durumda. İbrahim Taçkin ile sohbete başlıyorum hemen. İbrahim Taçkin meraklı, kültürlü, saatleri canı gönülden seven bir satış sorumlusu. (Tuhaf gelecek belki ama böylesi kişilere saatçiler arasında fazla rastlanmıyor. Saatçilerin çoğu saatlerden, saatlerin ruhundan konuşmuyor artık, konuştukları zaman da maddi konular manevi konuları ezip geçiyor her zaman.) 

Bu arada İbrahim Bey beni Konyalı Saat'ten Haluk Güngör ile tanıştırdı. Haluk Güngör'ün kartındaki Zenith markasını görünce günün anlam ve öneminden başka konuşacak bir konu daha çıkmış oldu. Zenith denince efsane El Primero mekanizmasından söz etmek elzemdir, bir de öyle yaptık. 

Sonra Haluk Güngör bir dostunu görüp ayrıldı, ardından İbrahim Taçkin diğer konuklarla ilgilenmek üzere gidince kendimi yalnız hissettim biraz. Çevreye bakınırken birinin seslendiğini duydum. Gülümseyerek gelen kişi ne müze görevlilerinin ne de Tektaş Saatçilik'in konuğu değildi. Benim konuğumdu. 


(Devam edecek)

Ali Aydınoğlu geçti bu dünyadan

Ali Aydınoğlu ustamız yine bir başka saatin kırık kalbini tamir ederken, 20 Ocak 2010.

Yahya Kemal Beyatlı, çok önceden söylemiş:

"Ölüm âsude bahar ülkesidir bir rinde;
Gönlü her yerde buhurdan gibi yıllarca tüter.
Ve serin serviler altında kalan kabrinde
Her seher bir gül açar, her gece bir bülbül öter."

Priştine'de 1929 yılında dünyaya gelen Ali Aydınoğlu ustayı geçtiğimiz hafta başı, pazartesi günü akşamı kaybettik. Torunları ve benim gibi Ali Aydınoğlu'nu sevip sayanlar çok yalnız artık.

Ali Aydınoğlu, üst düzey bir saat tamircisi olmanın ötesinde, dervişane yaşam tarzıyla da örnek bir insandı. Hiç büyüklük taslamazdı. İşini çok severdi. Ben de onu çalışırken izlemeyi severdim. Çalışırken bir anda yüzü değişir, çok uzaklara bakıyormuş gibi olurdu.

Hiç acele etmez, hep şükrederdi. Öfkelendiğini de görmedim hiç. Oysa dükkana insanı çileden çıkaracak kimseler de uğrardı bazen. Fakat Ali Aydınoğlu, sakin ve dik dururdu hep. Onu tanıdığım için, ondan insanlık dersleri aldığım için kendimi şanslı sayıyorum.

Şimdi Ali Aydınoğlu'nun ilk kez 1963 yılında kapısını açtığı dükkanı saat ustası iki torununa emanet.