Zaman Makineleri Saat Sergisi



Yazmakta biraz geç kaldım ama ne gam. Zararın neresinden dönsek kâr: “Zaman Makineleri Saat Sergisi’’ Tofaş Bursa Anadolu Arabaları Müzesi’nin geçici sergi salonu olan Tofaş Sanat Galerisi’nde 13 Mayıs 2013 tarihinden bu yana açık.

Mimar Saim Arnas'ın 30 yıl boyunca topladığı yaklaşık 1000 saat, 400 efemera ve 400 saatçi aletinin bulunduğu galeri bir yıl boyunca sergilenecek. 

Ne yazık ki Arnas Koleksiyonu belirli bir dönem veya tür yerine dağınık bir yapıda. Arada gerçekten iyi ve dikkate değer saatler var. Meraklısı muhakkak gidip görmeli. Bursa'ya yolu düşenler kaçırmasın. 

Sergi pazartesi hariç her gün 10.00-18:30 saatleri arasında gezilebilir. 

Gidemeyecekler için not: Özhan Gürsoy'un blogunda güzel fotoğraflar var. 






Saatin kalbi

Fotoğraf: http://www.watch-around.com


Bazen saatleri neden sevdiğimi düşünüyorum. 

Bu zaman makinelerinin beni etkileyen yönü üzerinde düşündükçe hep aynı yere varıyorum: Demek ki diyorum saatleri yaratan aklı seviyorum. Sorgulayan, azla yetinmeyen bir zeka var saatlerde. Nerede olduğunu, hangi çağda yaşadığını bilmeye meraklı bir ruh var saatlerde. 


Matematik, yıldızlar ve şiir hemhal olup saat diye önümüze çıkmış. Saati düşünen ve geliştiren zihin, katıksız bir merakla, dokunuyor, araştırıyor, buluyor, geliştiriyor. 


Saati meydana getiren insan ruhu saf bir sevme gücüne sahip. Öyle bir dehanın ürünü ki saatler, onlara baktıkça zamanı görmez oluyorum artık. Bana kalırsa aslında saatin kaç olduğunu merak etmiyor saati yapanlar. Saatin kaç olduğu bir yerde önemsiz. Bu zaten 200 yıl önce neredeyse mükemmel bir noktaya gelmişti. Sonrasında saatçilik biraz konfor biraz hassaslık tutkusu diye yorucu ama küçük eklentilerle ilerledi.

Ama dünyayı ve şairlerin inancını yıkan her iki dünya savaşından sonra bir şey oldu. Bir sessizlik, bir travma ve acı düşüncelerle dolu yıllardan sonra saat fikri birbirinden bağımsız yönlerde ilerlemeye başladı. 

Birincisi saatin anlamsız olduğunu öne süren fikirdi. Bu fikir doğacıydı ve saatin insanın içinde olduğuna inanıyordu. Bu fikre göre saatin ruhu vardı, bir makine değildi, canlıydı ve yeryüzündeydi, ağaçlarda ve mevsimlerdeydi. Oysa insan hırsının görünürdeki simgesi olan saat dünyayı bozmuş, beraberinde doğayı kirleten açlığı ve acımasızlığını getirmişti. İnsanlık saatin simgelediği kötülük dolu bir kültür icat etmiş ve bunun acısını çekiyordu. Bu fikre inananlar saati hiç sevmediler, onu gereksiz gördüler ve hayatlarından çıkarmak istediler. Ama dünya buna yeterince izin vermedi. Bu düşüncede olanlardan çok azı bunu başarabildi. Onlar, kumların üzerine yazı yazan, ağaçlarda uyuyabilen insanlardı.

İkinci görüş ise çok yüzeyseldi. Saat insan için gerekliydi, ilerlemek için gerekliydi. Çalışmak için gerekliydi, para için gerekliydi, üretmek için gerekliydi. İnceliklere hiç gerek yoktu, kültür eğer para ediyorsa değerliydi. 

Zaman içinde, bu fikirlerin dışında bir başka düşünce daha oluştu. Sanata ve bilime değer veren insanlar, şarkılara ve matematiğe inanan insanlar, yalnızlığa ve güzelliğe değer veren başka bir yoldan yürüdü. 

Saatçilik eğer halen gelişiyor ve halen ilerliyorsa, bu durumu sadece yüzeysel bakanların parası ve gücüyle açıklayamayız. Saate yüzeysel bakanlar varlıklarıyla sanatı ve bilimi -kendisiyle alay etse bile- desteklediler. Saatin kalbine inananlar da saatin insan ruhunun yalnızlığına ve acısına iyi geldiğini anladılar.

Ben de onlardan biriyim. Geçen zaman değil saate bakınca gördüğüm; yollar, ağaçlar, şiirler, romanlar, bulutlar, güneşler, duvarlar, çeşmeler, ölüm, hayat, elleri tutan eller, harfler, bir avluda karşılaşan bakışlar, patikalar, sarılmalar ve dağlar, dağlar gelip geçiyor.


Saatlerin görüntüleri de bir tuhaf. Görünene bakanlar hep aldanıyor. Aslında bir gülüşün arkasındaki hıçkırık gibidir saatin mekanizması. 


Bir saati sahiden merak ediyorsanız, içine bakmalısınız. Bir saati merak ediyorsanız kulağınıza götürüp dinlemelisiniz. 


Bir insanın kalbini merak etmektir aslında saate bakmak. 

Saatin kalbinde ne var peki? 
Bilmiyorum. 

Ama bazı şairler biliyor:



HE

vurma kazmayı
           ferhâaad

he'nin iki gözü iki çeşme
         âaahhh

dağın içinde ne var ki
güm güm öter

ya senin içinde ne var
    ferhâaad


ejderha bakışlı he'nin
iki gözü iki çeşme
ve ayaklar altında yam yassı

kasrında şirin de böyle ağlıyor
         ferhâaad

Asaf Halet ÇELEBİ
Om Mani Padme Hum, Yeditepe Yay., 1953, s. 7

Eski saatlerin ruhu üzerine

Tanbûrî Cemil Bey


Bir vakitler eski saatlerin ruhunu müzikte aradım.

Günün birinde Tanbûrî Cemil Bey'in
ruha zenginlik,
akla sükunet,
kalbe feraset katan
Ferahfezâ Saz Semâîsi
ile karşılaştım.

Nice zamandır bu muazzam eseri dinlemeye doyamadım.

Varın siz de doymayın, dinleyin, âh edin.

Mekanik saat ve musiki dostlarına gönülden bir selâm olsun:



Şairin mekanik saati

Ahmed Eflaki Dede mahsülü masa saati, 1839

Mekanik saat, evvela şiire benzer; bir zanaat olarak el, emek ve sabır sanatıdır. 

Mekanik saat, sonra yine şiire benzer; akıl, yaratıcı düşünce ve düşlerin eseridir. 

Ahmed Eflaki Dede bir şairdir, saati tamir eden Şule Gürbüz de öyle. 

Zamanı kim anlatabilecek?



Dünyaya soldan bakanlar için bir kol saati.

Azimuth

Automatique

Saat kaç?

10'u 10 geçiyor.

Zamanı bize kim anlatabilecek?

Saatler güneşi ve bizi izleyen mekanik meleklerdir.

Saatler, ellerimizin hep sevmeye, dinlemeye, öğrenmeye teşne olduğunu anlatır.

Öyleyse, şimdi sol elimizin parmakları bir şiirin üzerinde gezinsin:

GÜNEŞİN IŞIĞI
 
her şey güneşi seviyor
hattâ denizler bile
denizlerde nefes alan sen bile
               ve biz
güneşi değil ışığını seven insanlarız

güneş içime vuruyor

güneşin ışığı var
güneş yok
güneşin ışığını kim anlatabilecek

pazar pazar gezmek
dağ dağ dolaşmak
ve ormanlarda kalmak

güneşin ışığını anlatacak olanı arayorum

güneş içime vuruyor

                                Asaf Hâlet Çelebi

Eric Clapton, Patek Philippe, Serkan Taycan


Eric Clapton ve meşhur ref.2499
Derdi olmayan sanatçı olamaz. Eric Clapton hem dertli hem de üstün zevkleriyle, hayatı başka sanatı bambaşka bir dünya olan eşsiz bir müzisyendir. Elbette ona her şeyi ile olağanüstü bir insan demek zor. Çelişkileri ve bağımlılıklarıyla sahte değil hakiki bir insan kendisi. 

Zaten mükemmel insanları hiç sevmiyorum. Hayatında hiç yanlış yapmayan, hiç pişman olmayan, keşke'leri bile olmayan tuhaf insanlardan uzak durmaya çalışıyorum. Eric Clapton'ı 'büyük' yapan da böyle bir şey aslında. O ruhunun bir benzerini Blues'da görmüş ve müzik tarihine geçmiş biri. O, çok çok iyi müzisyenlerin de hayran olduğu bir müzisyen. Eric Clapton isteklerinin ve arzularının peşinden gitmiş, pişmanlıklarla, keşke'lerle kendini yoğurmuş, oğlunun ölümüyle bocalamış, alkol ile uyuşturucu arasında kendini kaybettiği zamanlar yaşamış olsa da nihayetinde bir yere varmış. 

ERIC 'PATEK PHILIPPE' CLAPTON

Daha hayattayken efsane olan nadir insanlardan biri Eric Clapton. O, yapısına uygun olarak nadir bulunur efsanevi güzelliklere düşkün bir koleksiyoncu. Zaman içinde kendine tablolardan, otomobillere ve mekanik saatlere kadar geniş bir koleksiyon oluşturmuş.  
Patek Philippe Ref. 2499 Perpetual Calendar Chronograph
Ünlü müzisyenin koleksiyonundaki en nadide saatlerden biri de 1987'de satın aldığı platin kasalı Patek Philippe Perpetual Calendar Chronograph. İlk olarak 1951'de piyasaya sürülen bu modelden 35 yıl boyunca toplamda 349 adet üretilmiş. Ama Eric Clapton'ın platin kasalı Patek Philippe ref.2499/100’den sadece iki adet mevcut. Diğeri bir kişinin değil bir kurumun, Patek Philippe’in Cenevre’deki müzesinde sergileniyor. 12 Kasım 2012'de Christie’s Müzayede Evi’nin Cenevre şubesinde yapılan açık artırmada bu saat 3.637.844 dolara satılmıştır.

'SANATLA BİRLİKTE YAŞAMAK'

Paranın nereye harcanacağını bilmek kişiyi diğerlerinden ayıran bir unsur.  Bu yazıyı Eric Clapton'ı övmek için yazmış değilim. Bir başkasından söz etmek istiyordum aslında. Öyle milyon dolarları olan biri değil. Mutfağına Serkan Taycan'ın fotoğrafını asan zevk sahibi biri. Bence dünya böyle güzel insanlarla daha güzelleşiyor. İşte bu güzel insanın bana söylediği cümle önemli: "Bu sanat eseriyle birlikte yaşamak istiyorum."

Mekanik bir saat, bir dolmakalem, bir fotoğraf, kitaplar, hat eserleri... Ne farkeder? Bir sanat eseriyle yaşamaktır önemli olan. 


Bağlantılar:

1. Letters From The Editor: A Personal, Detailed Account Of Eric Clapton's Platinum Patek Philippe 2499
 
2. Eric Clapton's Platinum Patek Philippe 2499P at Christie's (and what you could buy instead) 


Kayıp zamanın izinde


Louis Moinet unveils the World’s First Chronograph dating back to 1816


Bir saati parçalarına ayırınca ne görürüz? 

Bir saatin ruhunu parçalarına ayırabilmenin mümkün olmadığını görürüz. 

Küçük parçalar, birlikte çalışmak için zorunlu olarak yanındakine ihtiyaç duyan bütün o küçük parçalar manevi bir dünyaya gitmek için bir durak ve ruhani nesneler yumağından başka bir şey değil. Bir saati parçalarına ayırınca insanı parçalarına ayırmış oluruz.

Önce bir el düşünelim. Kimin eli bu görünmeyen? Fani bir insanın eli. Bir ölümlü. Doğmuş, sevmiş, okumuş, ağlamış, gülmüş, darılmış, uyumuş, uyanmış, kirlenmiş ve arınmış. Nihayetinde o kadar kısa bir süre yaşayacak ki, çoğu insan onun farkında bile olmayacak. İnsan karanlıkta bir alev gibi parlayıp sönecek. Binlerce harfin içinde bir harf, milyonlarca, milyarlarca kum tanesinin içinde bir kum tanesi. Bir şiirin dizesi bile değil: “Keşke yalnız bunu için sevseydim seni.”

İnsanın küçüklüğünü idrak etmesi çok güzel bir an. İşte böyle parçalarına ayrılabilen fakat insanın elinde parçalığından çıkıp çıkıp bir bütün olabilen saatin sayesinde. Zaman çok gülünç ve öylesine korkunç. 

Saati bir kenara bırakalım. Çıplak ve sadece insan olarak düşününce, kısacık öylesine kısacık bir anda yaşıyor ki, uzun bir gecede sadece bir düşünce kırıntısı olmaya değer mi bilmiyorum, uykusuzluk bile biraz daha vakit kazandırmıyor, yorgun düşüyor parçaların, ve sonunda duruyor saatin. Ellerin durunca dünya durur mu? Başka eller var. Uzanıp tutunduğun eller var, tutup yüzüne götürdüğün eller.
Kısacık. Tamam. Herkes biliyor. Uzatmanın bir anlamı yok. Fakat geniş olamaz mı? Saat bunu söylüyor belki. Dinleyelim. Çok kısa bir an buradasın. Sonra yoksun. 

Daha geniş bir zaman değil, kalbinin ve aklının genişliğinden söz edelim. Hayır, onları ayırmayalım, parçalara bölmeyelim. Gereksiz ve anlamsız. İnsan bir bütündür, ne kadar parçalanırsa o kadar anlaşılmaz olur.  İnsan toprağa eğilir, mürekkep damlası gibi kağıda akar, sayfanın bir yüzünde yaşar. Arka sayfada gölgesi vardır belki, belki yoktur. Varsın olmasın zaten, ne önemi var?

Biz kolumuzdaki, masamızdaki saate bakalım. Unutalım kısacık hayatımızı. Ellerimizi düşünelim. Ellerimizle biraz daha genişlesin hayatımız. Bir saatin yardımıyla hatırlayalım. Merakla fotoğraflarına bakalım dünyanın. İncecik tarihine bakalım damarların. Bir insanın ruhunu parçalara ayırmak mümkün değil. Öyleyse kelimelerin şarabıyla gidelim.


_____________
(re-edition: http://bizans.tumblr.com/post/3728665428/via-wilsonwatchworks-com-kay-p-zaman-n-izinde, 2 yıl önce, 8 Mart 2011, 04:34) 

Fotoğraf/Photo: http://www.monochrome.nl/

Kadın ve saat

Fotoğraf © Şahan Nuhoğlu


Başlık aslında 'Longines ve kadın' olabilirdi. Daha önce 'Erkek saati seven kadınlar' başlıklı bir yazı yazmıştım. Fotoğrafta görülen mekanik bir Longines (ender bulunur bir kronograf) ve erkek saati değil. Fakat düşündüm de, çoğu saat en zarif ellere sahip bir erkeğin bileğinde bile hiçbir zaman kadınlarda olduğu gibi böyle güzel görünmeyecek. 

Longines, 1832'ye kadar uzanan tarihiyle en eski saat üreticilerinden biri. Bilindiği gibi Longines ayrıntılara önem veren zarif zaman makineleriyle ünlüdür. Bir vakitler reklamlarında zarafeti vurgulamak için Audrey Hepburn ile çalıştıklarından, çoğu kişi için Longines demek biraz da Audrey Hepburn demektir. 

Ama benim için Longines, Şule Gürbüz demektir. Şule Gürbüz demek, saatlerden edebiyata uzanan zarif bir insan demektir. Saatler sadece saat olmadıkları gibi edebiyat da sadece edebiyat değildir. Coşkuyla okunan iyi bir kitap, bileğimizde tıkır tıkır çalışan bir saat gibidir.

Çelikten imal edilmiş zarif bir saat ise kendini bilen kadınlara envai çeşit elmaslı-altınlı bilezikten daha çok yakışıyor. 

Yukarıdaki görüntü, Bir+Bir dergisi için yapılan söyleşi sırasında, Şahan Nuhoğlu tarafından çekilmiş bir fotoğrafın detayı. Şule Gürbüz'ün diğer fotoğrafları ve gönülleri şenlendiren söyleşisi için lütfen Bir+Bir dergisini okuyun derim.

Seiko veya Zenith, Doğu ile Batı



Yukarıdaki saat çok hoş. Ama bence Seiko ve diğer uzakdoğu kökenli saat üreticileri estetik ve ruh olarak çok kötü saatler üretiyor. Seiko'nun sadece 5 serisini, Sportsmatic ve Grand Seiko'ları çok beğeniyorum. Bir de Citizen var, bazı modelleri harikadır, diğer üreticilerin ise saatlerinden tek tek söz etmek gereksiz. Karmaşık ruh hallerinin ve olduğundan farklı durmanın tezahürleri olan saatler üretiyorlar.

Geleneklere bağlılık konusunda aklımıza hep doğu kültürü gelir, oysa durum tam tersi: Geleneklerine daha çok bağlı olan batı'dır! En eski şirketler sıralamasında bunu daha açık görebiliriz. 500 yıllık şirketler vardır! Doğuda ise bu tarz şirketlerin sayısı çok azdır. Batıda bir eve gidin 20 yıl sonra aynı evi ve o insanları aynı şekilde (tabii daha yaşlanmış olarak) ve evdeki eşyaların çoğunu da aynı yerde görürsünüz. Doğuda aradan uzun yıllar değil biraz zaman geçsin ne insanları ne evi bulabilirsiniz! Hatta uzun yıllar değil bir iki yıl geçsin aynı telefon numarasından bile arkadaşınıza ulaşamazsınız, değiştirmiştir.

İkinci konu estetik zevk meselesi. Bilindiği gibi karmaşık ve çok fazla gereksiz ayrıntı barındıran kadran tipine sahip saatler ve büyük kasalar son yıllarda moda oldu. Bunun öncülüğünü de doğu yapıyor (talep ediyor). Estetik beğeni de bu yönde gelişiyor, öğretiliyor. Uzakdoğunun zenginleri beğenelim beğenmeyelim saat piyasasına yön veriyorlar ve onların kültür kodları bu tarz saatleri istiyor.

Sahte saatler neden arttı? 70'li yıllarda sahte saat yok denecek kadar azdı. 80'li yıllarda biraz arttı, 90'larda haddini aştı ama en büyük patlamayı 2000'lerde gösterdi. En büyük neden gelişen ekonomilerde gizli. Doğunun yıldızı parlarken batı'nın yıldızı matlaştı.

Çok fazla takıp takıştırmak batıda bir zevksizlik göstergesidir aslında, ancak doğuda tam tersi bir etki yaratır. Bakıyorum da en eski İsviçre saatleri de giderek kokoş bir beğeninin (hep doğudan geliyor) esiri olmuş durumda. Oysa 50 sene önceyi bırakın 20 sene önce bile böyle değildi.

SEIKO: NEREDEN NEREYE?

Gelelim Seiko'ya. Seiko benim için önemli, daha doğrusu Seiko 5 serisini ve Grand Seiko'ları üreten o müthiş zeka ve mantık çok önemli. Fakat diğer modellerine bakıyorum da şaşırmadan edemiyorum, hepsi çok zevksiz. Tıpkı Osmanlı döneminden Cumhuriyet'e geçtiğimiz vakit eski inceliklerin depoya kaldırılması gibi bir zevksizlik, bir acılık var. Bu zevksizlik yazık ki Seiko'nun çoıu modeline sıçradı. Sekio'nun ağırbaşlı, saygılı bakışı neredeyse kaboldu. Daha sade, daha rafine modellerden uzaklaştılar. Giderek daha karmaşık ve daha şımarık modeller üretilmeye başlandı.

Seiko yükselmek için çok uğraşıyor ve hata yapıyor. Seiko zaten yüksekteydi. Fakat yeni üretim-tasarım ve satış stratejisi onu bulunduğu konumdan aşağılara çekiyor. Zenith ise aynı modeli denedi ve kısa sürede başarısız oldu, neticede başka bir yola girdi, Seiko henüz başarısız olmadı ama istediği kadar yükselmedi de. Sadece bir ustalık gösterisi olan ve Seiko adına çok da yakışmayacak karmaşık saatler üretti (Credor). 

Zevksizlik, yükselen değer olduğu sürece batı huzursuz olacak ve sadece para için kötü saatler üretecek. Ancak doğunun bundan bir kazancı olmayacak.

Gelenekler ve kaliteli zevk algısı gelip geçici modalardan daha evladır, özellikle zeka ve yetenek ile donatılmış ise.

Her saat kendi şarkısını söyler



Jaeger-LeCoultre Chaplin Memovox




Jaeger-LeCoultre, 180 yıl önce temelleri atılmış, derdi hep kaliteli saatler üretmek olan bir üretici. Haklı olarak tarihleriyle gurur duyuyorlar. Bunca uzun bir tarihten dolayı tanıtım yapma konusunda sıkıntı çekmiyorlar.

Şirketin saatlerinden birine sahip olanlardan biri de ünlü oyuncu Charles Chaplin imiş. Onun yolundan giden torunu yazar ve sinemacı Carmen Chaplin'in bugün Milliyet gazetesinin Cadde ekinde söyledikleri saatlerle insanlar arasındaki bağlara işaret ettiği için önemli:

“Antika saatleri çok seviyorum, en çok da geçmişleri ve hikayeleri olmasını. 1920’ler ve retro tarzındaki minik ve mücevher şeklindeki saatler bana hitap ediyor. Minik bir mücevherin arkasında kalp atışı gibi bir mekanizma olması beni büyülüyor.” 
Carmen Chaplin, dedesinin saatiyle.

Carmen Hanım bu sözlerin ardından dedesi Charles Chaplin'in saatini anlatıyor: 
“Dedemin saati beni çok etkiliyor. Çünkü dedem saati babam Michael Chaplin’e 14 yaşına bastığında hediye etmiş. Babam da evlenirken saati anneme hediye etmiş. Bizim ailede uğur getirdiğine inanılıyor. Çünkü anne ve babam 45 yıldır evliler ve mutlular.”
Jaeger-LeCoultre, Carmen Chaplin'e kutlamaların şerefine bir film yapmasını önermiş. 25 Ocak 2013'te ‘A Time for Everything’ (Her şey İçin bir zaman) filminin gösterimi yapıldı. Carmen Chaplin hazırladığı filmi de anlatıyor:  
"Bu filmde zaman geçerken ruhumuzun bir parçasını bazı objelerde bıraktığımızı anlatıyorum. Filmde 3 kuşak Chaplinler oynuyoruz. Annem Patricia Chaplin ve kızım Uma Chaplin Bhalla bana eşlik ediyor.”
İşte tam bu noktada markanın bir önemi yok. Önemli olan bir hatıra olarak saate değer verilmesi, saatin değerli olması bir teferruat sadece. Sağlam ve arkasında sözü edilecek bir tarih barındıran saat olması önemli. Bu Seiko da olabilir, Tissot da. Geçmiş aynı zamanda hatıra demektir çünkü.

Zamana dayanıklı saatler zaman içinde kuşaktan kuşağa aktarılan sevginin de nişanesidir.

Aynı atölyede üretilen birbirine benzeyen saatler, birlikte zaman yolculuğuna çıktıkları kişilere bağlanınca özel bir sese kavuşuyor, benzersiz bir şarkı söylüyorlar.
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...