"BİLEK SAATİ"

Reşat Nuri Güntekin'in yazdığı "Sönmüş Yıldızlar" (elimdeki baskı 1990 yılından, İnkılap Kitabevi) isimli türlü türlü insan yaşantılarının ve aşk hikayelerinin bulunduğu kitabı okuyordum ki 88. sayfaya gelince duraladım. Bu kısa öykünün adı bile beni heyecanlandırmaya yetti, yayıldığım koltukta doğruldum ve merakla "F. Celaleddin'e" ithaf edilmiş olan "Bilek Saati" başlıklı küçük hikâyeyi okumaya başladım. 

Niyazi isimli bir çocuk okula gitmeden önce eve misafir gelir. Gelenler teyzesi Adile Hanım ve oğlu Vahit'tir. Vahit bir hafta evvelki sünnetinde hediye gelmiş olan eşyaları bir kutuya doldurmuş, getirmiş. Bu armağanlar bir tanesi Niyaziye pek dokunur, burada hikayeden bir tadımlık alıntı yapayım: "Bunlardan bir tanesi Niyazi’yi ağlatacak kadar mahzun ediyordu: Küçük bir bilek saati. Niyazi, dünyada saatleri sevdiği kadar bir şeyi sevmezdi. Alışverişe gittiği zaman saatçi dükkanlarının önünde durur, derin hasretlerle saatleri seyrederdi, sünnet olacağı günü düşünürken duyduğu kederden küçük bir saate sahip olmak ümidiyle müteselli oluyordu. Fakat bir sene evvel sünnet olduğu vakit ona saat getiren olmamıştı." Niyazi'nin aklına babasının o gün evde unuttuğu saat gelir, annesinin telkiniyle hocanın ve babasının korkusuna rağmen okula gitmez, oyunlar ve Vahit ile gezmeye çıkarken bu saati bileğine takar. Sonra yakınlardaki çayın yağmurlarla büyümüş suyunu seyretmek için küçük bir tahta köprüye çıkarlar. Niyazi ezan okunduğu vakit saatine bakar, saatin durduğunu düşünüp çıkarır, ancak saat çaya düşer, Vahit ise ağabeyinin ertesi gün saati sudan çıkaracağını söyler, Niyazi korkuyla eve döner. O gece evladını kırbaç ile terbiye etmeyi babalık zanneden adam saatini sorar, Niyazi de korkuyla evden kaçıp saati bulmak için çaya gider, fakat boğulmaktan son anda kurtarılırsa da beş gün sonra zatürreden ölür. Küçük Niyazı anasının kucağında ölürken "Babacığım... Vurma bana... Getirdim... Getirdim saatini!" der. 

 Bu öyküyü okurken duygulanmamak elde değil. Çocukların güzel bir saate sahip olması insan haklarından biri olmalı diye düşündüm. Sünnet törenlerinde veya okula başlangıçta hediye edilen saatlerin hatıralarda unutulmaz bir yeri oluyor. Fakat artık çocuklara uzun ömürlü olmayan plastik saatler hediye ediliyor, ne yazık ki bu saatlerin ömrü zaten çok kısa, bir de çocukların oyun oynarken saate verdikleri zarar da hesaba katılırsa kaliteli ve mekanik bir saat almanın önemi ortaya çıkar. Bu aynı zamanda zihne kazılacak hatıraların da sağlamlığına işaret edecektir. Bu nedenle çocuklarımıza güzel mekanik saatler alalım, otomatik saatlerin nasıl çalıştığını anlattığınızda hiç kuşkunuz olmasın, o saatin değerini anlayacaktır. Uzun yıllar dayanacak sağlamlıkta, unutulmayacak güzellikte bir saat alalım, ki evlatlarımız dünyanın sadece maddeden ve uçucu bilgilerden oluştuğu izlenimine kapılmasın, kalıcı duygulara, bağlılığa ve ailenin tarihine işaret eden saatler aynı zamanda bilgi ve olgunluk kaynağıdır. 

 Ben biricik babasının veya pek sevgili annesinin saatini kolunda gururla taşıyan insanlar tanıdım, babalarından, annelerinden yadigar kalacak, manevi ağırlığı olan bu zaman makinelerinden söz ederken kiminin ağladığını, ağlamasa dahi gözlerindeki ağladı ağlayacak hali görünce, modern ve soğuk bir yaşantıya karşın toplumun derin sularında hiç unutulmayacak aile bağlarının hürmet ve izzetle yaşadığını anlıyorum. Reşat Nuri Güntekin'in anlattığı öyküdeki Niyazi'nin kötü babası gibi olmayalım, çocuğumuza değer verdiğimizi gösterelim.

Sarı ve Zamansız

Jaeger-LeCoultre True Second mekanizması ve Gyrolab denge yayı

Lale Müldür'ün şiiri 'Sarı ve Zamansız Balad'ı okuduktan sonra böyle bir mekanizma ile karşılaşınca ister istemez mekanik saatlerin işleyişini, insanların kendi hayatlarındaki mekanizmaları ve zamanbilim'in şiirle bağını düşündüm:

Sarı ve Zamansız Balad

 

Sen yolun aydınlık tarafından
gideceksin
Ben gölge

Sen Van Morrison dinleyeceksin
Ben Peter Paul & Mary

Sen Madrid'e gitmek isteyeceksin
Ben Barselona

Sen ağaçları budayacaksın
Ben çayı

sen yağmur yağınca içeri
gireceksin
Ben kapıları

Sen yelpaze gibi açılan yaprakları
seveceksin
Ben kirazları

Sen köpekleri şımartacaksın
Ben kedileri

(Ben bir jet uçağında gideceğim
Ne zaman döneceğimi bilmeyeceğim)

Sen Ferrari'li beyefendi olacaksın
Ben karanlık bir münzevi
ta ki iyileşene kadar
ta ki iyileşene kadar

Sen bir ardıç kuşu olacaksın
Ben su

(Ben bir jet uçağında gideceğim
Ne zaman döneceğim bilmeyeceğim)

Yaşadığım hiçbir şey önemli olmayacak
yüzüğümü yeniden takana kadar
yüzüğümü yeniden takana kadar

ben aşkı mineraller, bitkiler
ve melekler olarak düşüneceğim
sen kozmik bir metin

sen Kanun eşliğinde vizyoner
resitalleri vereceksin
ben un çorbası ya da
kemanımla bir ses

sarı & zamansız
sarı & zamansız
sarı & zamansız balad

sen "kaderini uzayda ara"
ben karnabaharlara bakacağım


Lale Müldür

“Parçalanmış Zaman”

Michal Rovner’ın 1 ton ağırlığındaki “Parçalanmış Zaman” isimli çalışması. (Borusan Çağdaş Sanat Koleksiyonu, Yer: Rumeli Hisarı Perili Köşk)

Şule Gürbüz, Coşkuyla Ölmek kitabının 141. sayfasında; "Anlamak bir, sezmek bindir, anlamak bir müddet içinizde yürür, anladığınızda bir amorf da olsa şekil alırsınız. Sezmek şekilsiz ve hep sancılıdır, her gün yeni bir sancı doğurur." diye yazmış.

Saatlere baktığımızda saatin kaç olduğunu anlıyoruz, öğreniyoruz ama daha çok zamanın ne olduğuna ve nereye gittiğimize ilişkin biçimi olmayan, zehirli bir hisse de kapılıyoruz sanki.

Şimdi saat kaç?

Aynı kitabın 120. sayfasında ise şöyle bir cümle çıkıyor karşımıza: "Önümde sayısız zaman ve ben bütün perişanlığımla bu zamanların arasında vardım."

Şairin mekanik saati

Ahmed Eflaki Dede mahsülü masa saati, 1839

Mekanik saat, evvela şiire benzer; bir zanaat olarak el, emek ve sabır sanatıdır. 

Mekanik saat, sonra yine şiire benzer; akıl, yaratıcı düşünce ve düşlerin eseridir. 

Ahmed Eflaki Dede bir şairdir, saati tamir eden Şule Gürbüz de öyle. 

Kedi ve Saat

Balthus'un o acayip resimlerinde hayretle baktığım gizemli kediler vardır, kedilerin fotoğrafından çok yapılan bu resimleri severim, çünkü bu resimlerde insanların kedileri nasıl gördüğünün de izleri var.

Kediler zaten doğuştan efsunlu canlılardır ama bu resimlerde gördüğüm kediler başka bir dünyada yaşıyorcasına duruyorlar ve bence gerçek hayatta da öyleler zaten, bazı kedilerin bakışları mesela olduğum yerde donup kalıyorum, sanki gözlerimden hayatımı okuyorlarmış gibi, çok tuhaf. Neyse resim zaten başka boyut, hayranlık duyuyorum böyle resimlere ama bu kediler benim tanımadığım kediler sonuçta.

Tanıdığım bir kediden söz etmek istiyorum. Ziyaretine her gideceğim günü iple çektiğim bir saat tamircisi var. Ancak benim anlatmak istediğim asıl kişi atölyede görüp hayran olduğu kedi. Çok kedi gördüm, çok kedi sevdim, fakat böyle bir kedi görmedim diyebilirim. Mağrur, mesafeli, güçlü sezgilere sahip, hep dikkatli, hep sakin ve dingin bir kedi. Onca irili ufaklı saat parçaların arasında, zarar ziyan vermeden, eski zamanlardan günümüze gönderilmiş bir hanımefendi gibi kırıp dökmeden bir yürüyüşü var ki, ustaya çaktırmadan balerin olsa imiş adı diye düşünmedim değil.

Sanki zaman hakkında çok şey biliyor da aramızdaki tek engel dilimizmiş gibi bakıyor bazen, o vakit bunca zaman makinesi arasında önem verdiğim bazı şeylerin önemsiz olduğunu söylediğini hissediyorum. İçinde bulunduğu zaman dilimini doyasıya yaşamaktan gayrı bir derdi yokmuşcasına yürüyüp yemeğini yedikten sonra köşküne kuruluyor mesela, ama öyle değil elbette, duygusal ve gururlu bir hanımefendi o, çeşitli vesilelerle halini tavrını görünce bunu çok daha iyi anladım.

Ustanın bana ayırdığı vakit az ve yetersiz benim için, fakat bu kahve içip edebiyattan, yazıdan, saatlerin hallerinden, saatlerin insanlardan çektiklerine kadar çeşitli konularda konuştuğumuz süre çok değerli, o nedenle orada bulunduğum her dakikanın kıymetini bilmek durumundayım, fakat bazen kediye dalıyorum, ustayı ve saatleri unutuyorum...

Düşünmedem de edemiyorum mekanik saatler ile kediler arasındaki benzerlikler ne kadar çok. Mekanik saatler de o güzel kedi gibi, hep ölçülü, hep uyanık, hep düşünceli, hep zarif...