Okuma Saati

Monochrome'da okuma saati.

Eskiden birçok saat dergisi vardı, pandemi saatseverlerin bilgi kaynaklarından birinin kayıplara karıştığı bir dönem oldu maalesef. Yine de hiçbir şey saatlerin ve okumanın güzelliğini etkileyemiyor.

 

 

Esquire Big Watch Book, Saatolog ve Milliyet

Geçen gün ömürdendir diye diye 2021'in sonuna geldik.

Pandemi hayatımızın kalitesini düşürdü ama her şerde bir hayır vardır sözü gereği bu durumda bile avunacak bir şeyler bulmak mümkün oldu.

Saatolog

Senenin en zorlu işi Saatolog oldu. Haftanın günleri geceleri yetmedi hafta sonlarını da yedi bitirdi. Bütün sıkıntılara rağmen sonunda ortaya iyi bir iş çıktı bence.

Meraklıların bildiği gibi Saatolog bir saat kataloğu. Bu yılki Saatolog üzerinde çalışırken geçen yılın bilgilerinin üzerinden geçip her markaya ek bilgiler kattık. Bu tür yayınlar ekip işi gerektirdiği için payımıza düşen kısımda iyi iş çıkardık diye düşünüyorum. Bin defa kontrol edildi ama yine de hata olduysa affola. 

Her şeyin ateş pahası olduğu bir dönemde böyle yüzlerce sayfalık iyi kâğıda basılmış kaliteli bir yayının çıkması, daha doğrusu çıkma iradesi bile takdir edilmesi gereken bir durum. Kataloğun yayıncısı Sami Saat bu anlamda kahramanca bir tavırla sektörde kimsenin yapamadığı bir işi üstleniyor. 

Merak edenler saat ile birlikte birçok konuya yer veren Saatolog'un web sitesine de bakabilir.

Esquire Big Watch Book

The Big Watch Book, yılda bir sayı olsa da 2015'ten bu yana yedi yıldır çıkan bir dergi olarak istikrarlı bir şekilde varlığını sürdürüyor. 

Bu sayıda tasarım ve ustalık üzerine çok iyi yazılar var. Özellikle, 1960 sonrası bilinen bütün ikonik saatlerde imzası olan tasarımcı Gerald Genta ve İngiliz saat ustası Roger W. Smith ile ilgili yazılar bence arşivlik.

Ayrıca yazar ve kültür tarihçisi Nick Foulkes'un sözlerinden derlenen "Hayattan Ne Öğrendim?" sayfası da derginin en iyi konularından biri. 

Ben de kol saatlerinin sol kola takılmasındaki önyargıyı, gelenekleri ve alışkanlıkları inceleyip otomatik saatimi neden sağ koluma taktığımı anlattım.

Milliyet

Bütün bunların dışında 5 Aralık 2021'den itibaren her pazar günü Milliyet gazetesinde saatler ve kalemlerle ilgili yazılarım yayımlanmaya başladı.

Şimdiden iyi seneler.

Bir Başka Saatolog, Bir Başka Dünya

Yıllardır yayımlanan bir saat kataloğu var. Bilenler takdir eder, onlarca markanın yüzlerce saatin bulunduğu bu katalog saatseverler için müthiş bir başvuru kaynağıdır. Sadece bir katalog da değil aynı zamanda bir dergi ve sözlük barındırdığı için ayrıca önemlidir, her sayısı saklanacak bilgilerle doludur.

Pandemiye ve bütün olumsuzlara rağmen Saatolog'un yeni sayısı çıktı. Yılda bir kez yayımlanan Saatolog'un bu elimdeki son sayısı şimdiye kadar çıkan en büyük Saatolog olabilir, toplam 448 sayfadan oluşan bir dergi ve katalog bu. Ayrıca bayıldığım bir tasarıma ve zengin bir içeriğe sahip.

Çok insan çalıştı bu katalog ve dergi için, çok emek verdi, hepsine teşekkür ederim, ortaya çok güzel bir eser çıkmış. Ucundan kıyısından bu sayfaların bir kısmında benim de emeğim var, bunu söylemek de çok güzel. Kaliteli bir işin parçası olmak insana iyi geliyor. Saate ve sanata ilgi duyan mikromekanik tutkunları kaçırmasın derim. Derginin teması "hızlı ve yavaş" olarak belirlenmiş, değil bir dergi, konuya ilişkin bir müze veya kütüphane açacak kadar güzel bir tema. Dolayısıyla bir katalog ve dergi için mükemmel bir başlangıç noktası. Fikri bulanın da dergi tasarımını yapan zekanın aklına sağlık.

Yeni faaliyete geçen ve harika bir ekip tarafından yönetilen Saatolog web sitesi de bence şahane yürüyor. Saat sevenler de teknoloji ve sanata düşkün olanlar da çok beğenecektir diye düşünüyorum. 

Meraklısına.

"BİLEK SAATİ"

Reşat Nuri Güntekin'in yazdığı "Sönmüş Yıldızlar" (elimdeki baskı 1990 yılından, İnkılap Kitabevi) isimli türlü türlü insan yaşantılarının ve aşk hikayelerinin bulunduğu kitabı okuyordum ki 88. sayfaya gelince duraladım. Bu kısa öykünün adı bile beni heyecanlandırmaya yetti, yayıldığım koltukta doğruldum ve merakla "F. Celaleddin'e" ithaf edilmiş olan "Bilek Saati" başlıklı küçük hikâyeyi okumaya başladım. 

Niyazi isimli bir çocuk okula gitmeden önce eve misafir gelir. Gelenler teyzesi Adile Hanım ve oğlu Vahit'tir. Vahit bir hafta evvelki sünnetinde hediye gelmiş olan eşyaları bir kutuya doldurmuş, getirmiş. Bu armağanlar bir tanesi Niyaziye pek dokunur, burada hikayeden bir tadımlık alıntı yapayım: "Bunlardan bir tanesi Niyazi’yi ağlatacak kadar mahzun ediyordu: Küçük bir bilek saati. Niyazi, dünyada saatleri sevdiği kadar bir şeyi sevmezdi. Alışverişe gittiği zaman saatçi dükkanlarının önünde durur, derin hasretlerle saatleri seyrederdi, sünnet olacağı günü düşünürken duyduğu kederden küçük bir saate sahip olmak ümidiyle müteselli oluyordu. Fakat bir sene evvel sünnet olduğu vakit ona saat getiren olmamıştı." Niyazi'nin aklına babasının o gün evde unuttuğu saat gelir, annesinin telkiniyle hocanın ve babasının korkusuna rağmen okula gitmez, oyunlar ve Vahit ile gezmeye çıkarken bu saati bileğine takar. Sonra yakınlardaki çayın yağmurlarla büyümüş suyunu seyretmek için küçük bir tahta köprüye çıkarlar. Niyazi ezan okunduğu vakit saatine bakar, saatin durduğunu düşünüp çıkarır, ancak saat çaya düşer, Vahit ise ağabeyinin ertesi gün saati sudan çıkaracağını söyler, Niyazi korkuyla eve döner. O gece evladını kırbaç ile terbiye etmeyi babalık zanneden adam saatini sorar, Niyazi de korkuyla evden kaçıp saati bulmak için çaya gider, fakat boğulmaktan son anda kurtarılırsa da beş gün sonra zatürreden ölür. Küçük Niyazı anasının kucağında ölürken "Babacığım... Vurma bana... Getirdim... Getirdim saatini!" der. 

 Bu öyküyü okurken duygulanmamak elde değil. Çocukların güzel bir saate sahip olması insan haklarından biri olmalı diye düşündüm. Sünnet törenlerinde veya okula başlangıçta hediye edilen saatlerin hatıralarda unutulmaz bir yeri oluyor. Fakat artık çocuklara uzun ömürlü olmayan plastik saatler hediye ediliyor, ne yazık ki bu saatlerin ömrü zaten çok kısa, bir de çocukların oyun oynarken saate verdikleri zarar da hesaba katılırsa kaliteli ve mekanik bir saat almanın önemi ortaya çıkar. Bu aynı zamanda zihne kazılacak hatıraların da sağlamlığına işaret edecektir. Bu nedenle çocuklarımıza güzel mekanik saatler alalım, otomatik saatlerin nasıl çalıştığını anlattığınızda hiç kuşkunuz olmasın, o saatin değerini anlayacaktır. Uzun yıllar dayanacak sağlamlıkta, unutulmayacak güzellikte bir saat alalım, ki evlatlarımız dünyanın sadece maddeden ve uçucu bilgilerden oluştuğu izlenimine kapılmasın, kalıcı duygulara, bağlılığa ve ailenin tarihine işaret eden saatler aynı zamanda bilgi ve olgunluk kaynağıdır. 

 Ben biricik babasının veya pek sevgili annesinin saatini kolunda gururla taşıyan insanlar tanıdım, babalarından, annelerinden yadigar kalacak, manevi ağırlığı olan bu zaman makinelerinden söz ederken kiminin ağladığını, ağlamasa dahi gözlerindeki ağladı ağlayacak hali görünce, modern ve soğuk bir yaşantıya karşın toplumun derin sularında hiç unutulmayacak aile bağlarının hürmet ve izzetle yaşadığını anlıyorum. Reşat Nuri Güntekin'in anlattığı öyküdeki Niyazi'nin kötü babası gibi olmayalım, çocuğumuza değer verdiğimizi gösterelim.

Rado Captain Cook Automatic Limited Edition

Rado güzel saatler yapıyor.

Çok kaliteli ayrıntıları var.

Teknik detaylar şurada anlatılmış: Rado Captain Cook Automatic Limited Edition

The Big Watch Book, 5

Nihayet Esquire The Big Watch Book dergisinin 5. sayısı da çıktı. 

Beş uzun yıl geçmiş ilk sayının üzerinden. Her sayı aynı ekip tarafından çıkarıldığı halde her biri kendine özgü bir yapıya sahip. Bu sayı çeviri ağırlıklı oldu mesela. Hayatımda ilk defa bu kadar çok çeviri yaptım, evvelden çekinir hiç bulaşmak istemezdim çok zor bir iş olduğunu biliyordum ama yine de hoş yanları olduğunu gördüm. Belli başlı konular kapakta yazıyor zaten, yazılmayanlar da keşfedilmeyi bekliyor.

The Big Watch Book, yılda bir sayı çıktığı için ve yıl sonunda yayımlandığından her sayı o yılın bir özeti gibi görülebilir. Bu sayı da 2019 saatlerinin bir özeti gibi. Unutmadan Vacheron Constantin ve Seiko üzerine çok iyi yazılar var. Bu markaların ruhunu anlamak isteyen saat meraklıları okumalı.

Kapak konusu Oris Big Crown ProPilot Calibre 115

İyi okumalar dilerim.

Miyazaki, Steampunk ve Voutilainen

Tasarım ve mekanizmada kendi açtığı yolda ilerleyen bağımsız saatçilerin önde gelen bir ismidir Kari Voutilainen.

28ti modeli ise ilk gördüğümde "Kari Voutilainen efendi yine coşmuş!" dediğim bir saat oldu. 

Gösterişli denge köprüsü, iri denge çarkı ve vidaların belirgin oluşuyla Steampunk türü bir saat gibi görünüyor, daha da iyisi Hayao Miyazaki'nin "Gökteki Şato" filminden fırlamış gibi.

Pek sevemediğim ama artık bir Voutilainen imzası olan akrep ve yelkovan tasarımı kadran ortadan kalkınca okunurlukta sorun yaşatıyor olsa da görsel olarak hoş. 

Zaten artık saatler saati göstermiyor, zevk, zarafet ve teknik ustalığı işaret ediyor.

Güç göstergesi arkada, bu durum rastlanan bir şey lakin saniye ibresinin arkada olması pek görülen bir durum değil, çok çok iyi bir fikir.

Basel fuarında her defasında saatseverleri şaşırtan bağımsız saatçileri övmek bir gelenek oldu. 

Hodinkee de öyle yapmış:

Rolex

Bugün yine Rolex'i aşağılayan, Rolex marka saat kullananları küçümseyen bir yazı okudum. Gerçi benzeri düşünceler yeni değil, Rolex düşmanlığı bir kişiye de özgü değil, sağdan soldan hep söylenen, duyduğum sözlerin bir tekrarı. Mutlaka bir altyapısı vardır ama bu tarz düşüncelere sahip insanların bu noktaya nasıl geldiğini hiç anlayamıyorum, yine de bir yazıyla Sezar'ın hakkını Sezar'a vermeyi deneyelim.

Rolex mekanizma ayrıntısı (3255)

"Saatler ikiye ayrılır, Rolex ve diğerleri" diye yaygın bir espri vardır. Bakış açısına göre küstah veya sevimli bir şaka gibi görünebilir ama değildir. Beğenin veya beğenmeyin, hakikat şudur: Rolex yeryüzündeki en saygın saat markasıdır.

Rolex'i beğenmeyenler ise bence yanlış noktalara baktıkları için beğenmiyor (veya saatten hiç anlamıyorlar).

Rolex Mavi Parachrom denge yayı.

Oysa aynı durum adını duyanların ayağa kalkıp ceketini iliklediği Patek Philippe için de geçerli; akıl var izan var, rüşvete alet edilmesi, saçma sapan insanların kullanıyor olması ve ruhen zavallı insanların bir statü göstergesi olarak görmesi bir markanın ürünlerinin kötü olduğunu göstermez. Aksine marka bilinirliğinin son derece güçlü olduğunu anlatır, kolundaki Rolex'i sınıf atladığını göstermek için satın alanlar zaten insan olarak gelişmemiş, olgunlaşmamış, tekamül etmemiş insandır, bu durumun da zaten marka ile bir ilgisi yok. (Paraya ve güce tapan insanlar zaten kullandıkları eşyayı da tanımaz, tarihini ve önemini de bilmezler ki aynı şey hayatın her alanında geçerlidir.)

Rolex Milgauss

Tekrar etmek gerekir: Rolex, teknik ve kalite konusunda olağanüstü bir markadır, icatlarıyla, pazarlama stratejisiyle saat sektörüne yön vermektedir ve her zaman en üst sıralardadır.

Beğenmeyenler Rolex'in dünya çapında tanınıyor olmasına mantıklı bir açıklama getiremiyor ne yazık ki. (Ben de bir-iki modeli dışında estetik açıdan çok beğenmiyorum ama küçümsemek ve aşağılamak gibi ahmaklıklara karşı savunmak gerektiğini düşünüyorum.)

Saat sektöründeki durum da şöyle: Rolex herkesin kıskandığı, gıpta ettiği ve örnek aldığı bir markadır ve Dr. Ludwig Oechslin'in kurduğu sağlam bilimsel temellere ve felsefi bir duruşa sahip ochs und junior gibi markalar hariç hemen her marka bir Rolex olmak ister.

Ernest Hemingway'in bileğindeki saatin markası nedir acaba?

Ayrıca bkz: Önyargıya ve Rolex'e ilişkin bir yazı

Zamanın Yaşlı Bir Kaplumbağa Olarak Portresi

Avrupa'da 1880 civarı üretilmiş, kaplumbağa kaideli saat

Saatlerimizi, güzel kaplumbağalarımızı seyre dalmak, onları dinlemek çok öğreticidir. Saatlerimizle birlikteyken asla yalnızlıktan sıkılmayız. Zaten yalnız da değiliz, kaplumbağa saatlerimiz, gücünü bizden alan mekanik canlılardır.

Dahi fizikçi Stephen Hawking, Zamanın Kısa Tarihi adlı kitabının ilk paragrafında eğlenceli bir öykü anlatır:  "Günlerden bir gün ünlü bilim insanı (söylentiye göre Bertrand Russell) astronomi üzerine halka açık bir konferans veriyormuş. Dünyanın güneş etrafında, güneşin de galaksi denen uçsuz bucaksız yıldızlar kümesi etrafında nasıl döndüğünü anlatmış. Konuşmasının sonunda salonun en arkasında oturan ufak tefek yaşlı bir kadın ayağa kalkmış ve 'Bütün söyledikleriniz saçma sapan şeyler. Aslında, dünya devasa bir kaplumbağanın sırtında duran düz bir tabak gibidir.' demiş. Bilim insanı ise gülümseyerek: 'Peki, ya kaplumbağa neyin üstünde duruyor?' diye sormuş. Yaşlı kadın ise 'Sen çok akıllısın delikanlı, çok akıllı ama ondan aşağısı hep kaplumbağa zaten!' demiş."

Ben de hangi saate baksam aklıma işte bu öykü geliyor. Saatlerin hepsi birer kaplumbağa diyorum ve kaplumbağalar dayanıklı kabuklarının üzerinde zamanımızı taşıyor.  

Nomos Minimatik

Kaplumbağa figürü dünyanın hemen her kültüründe, efsanelerde ve inançlarda görülür. Çin mitolojisinde kaplumbağa, kuzeyin, kış mevsiminin, toprağın ve suyun simgesidir. Ayrıca güçlü bacakları ve sağlam kabuğuyla koca dünyayı sırtında taşıdığına inanılmış, kabuğunun sertliğiyle kainatın devamlılığını, ömrünün uzunluğu nedeniyle sağlıklı hayatın bir simgesi olduğuna inanılmıştır. Hint mitolojisinde tanrı Vişnu yeryüzüne ikinci kez kaplumbağa suretinde iner. Kızılderili efsanelerinde ise kaplumbağa toprağın oluşumunda görev almıştır.

Kaplumbağa Türkler için de önemli bir canlı. Moğolistan'da kaplumbağa formunda bir kaide üzerinde yükselen Bilge Kağan Anıt Mezarı'ndan Pera Müzesi'ndeki ünlü "Kaplumbağa Terbiyecisi"ne kadar her yerde bu esrarengiz canlının motifi vardır.

İnsanlığın ortak hafızası olan efsaneler pek de haksız sayılmaz, yaklaşık 200 milyon yıldır fiziksel yapılarından önemli bir değişiklik olmadığından kaplumbağalar yaşayan fosillerden sayılır. 

Bütün bunları bir tarafa bırakıp saatlerin mimarisine ve tasarımına bakalım. İlk saat örnekleri önce tapınaklarda ve saraylarda görüldü, mekanik biliminin ilk adımlarıyla da meydanlara taşındı ama orada fazla durmadı. Kısa bir süre sonra masaların, duvarların üzerinde görünür oldu. Tarihin bu önemli icadı her ilerlemede büyüklüğünden ve ağırlığından feragat ede ede sonunda cep saatine dönüştü.

Ahmet Hamdi Tanpınar, her saatseverin kitaplığında olması gereken romanı Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nde bu zamanı şöyle anlatıyor:

"Adım başında muvakkithaneler vardı. En acele işi olanlar bile onların penceresi önünde durarak cebinden, servetlerine, yaşlarına, cüsselerine göre altın, gümüş, sadece savatlı, kordonlu, kordonsuz, kimi bir iğne yastığı, yahut kaplumbağa yavrusu kadar şişkin, kimi yassı ve küçük, saatlerini besmeleyle çıkarırlar, sayacağı zamanın kendileri ve çoluk çocukları için hayırlı olmasını dua ederek ayarlarlar, kurarlar, sonra kulaklarına götürerek sanki yakın ve uzak zaman için kendilerine verdikleri müjdeleri dinlerlerdi. Saat sesi bu yüzden onlar için şadırvanlardaki su sesleri gibi hemen hemen iç âleme, büyük ve ebedî inançların sesiydi. Onun, kendisine mahsus, hayatın her iki buudunda genişliyen hassaları vardı. Bir taraftan bugününüzü ve vazifelerinizi tayin eder, öbür taraftan da peşinde koştuğunuz ebedi saadeti, onun lekesiz ve arızasız yollarını size açardı."

H2O Orca Dive

Cep saatlerinin hüküm sürdüğü zamanlarda, saatler, başı ve gövdesi olan ama ayakları olmayan bir masa gibiydi. Nihayet saatler 1. Dünya Savaşı'ndan sonra hem en güzel formuna kavuştu, hem de cebimizden çıkıp sadık bir yardımcımız oldu ve bileğimize kondu. Zamanın bu kaplumbağaları ayaklarına bağlanan kordonla bize sarıldı, biz de onu sadık bir yardımcı olarak hizmetimize aldık.

Kaplumbağa saatlerimiz, günün ilk vakitlerinde sabahın ince, mavi serinliğini bize erkenden duyurur, çiçekler saksılarda, bahçelerde uyanır ve biz uykumuzun son saniyelerinde, daha gözlerimizi açmadan yanımızda hep özlediğimiz bir sevgili gibi kaplumbağaların sırtındaki o geniş vakti duyarız.

Kaplumbağa saatler, bir aşkın büyülü hâli gibi bize kim olduğumuzu, nereden gelip nereye gittiğimizi unutturur, kuvvetimizden, canlılığımızdan kabımıza sığmaz olduğumuz vakitlerde bizi avutur. Kaplumbağa saatler her şeyin ağır aksak ilerlediğini, bunca hızın ve karmaşanın temelinde basit arzular ve isteklerin bulunduğunu söyler. Kaplumbağa saatler, rüzgâra kulak vermemizi, ıslak ve parlak gözlerimizi özlemle bulutlara kaldırmamızı ister. Kaplumbağa saatler, zamanın doğrusal bir çizgide ilerlemediğini bilir, ikindi vaktini veya akşam sularının lacivert sakinliğini duymamızı ister. Kaplumbağa saatler, bütün ince, güzel ve asil nesneler gibi mahzundur biraz, aynı zamanda hayatın hüzünle karışık neşesini de duyar.

Bileğimizdeki mekanik kaplumbağalar, Abdülhak Şinasi Hisar'ın Boğaziçi'ni anlattığı gibi bize zamanı anlatır: " Hakikat bir hayale benzer, insanlar birer evliyaya benzer, saatler birer çalgıya benzer, günler gelip geçen nazlı, vefasız kadınlara benzer, mevsimler birer hatıraya benzerdi. Ruhumun içinde, mavi sularıyla Boğaziçi muttasıl geçer giderdi."

Kaplumbağa saatler, bizim dostumuz, sırdaşımız ve yoldaşımızdır. Onlarla hiçbir mekanik araç ile karşılaştırılamaz bir yakınlığımız vardır. Kimileri, saatlerini acı ve kıskançlıkla sever. Acı çünkü, bileğimizdeki zaman makineleri olan kaplumbağalar hassas, kendini koruyamayan, sadece cahillerin kaba ellerinden değil tozdan bile etkilenen, kendi başlarının çaresine bakamayan kırılgan canlılardır. Kıskançlıkla çünkü, sevdiğimiz kaplumbağa, sevdiğimiz zaman makinesi sanki sadece bizi sevmiyor gibidir, dünyaya karşı aşırı duyarlı oluşu, zamanın geçişine gönlünü kaptırması bizi üzebilir. Yine sevindirici özelliklerinin yanında bunlar küçük ve önemsiz şeylerdir. 

Şubat 2010

Saatlerimizi, güzel kaplumbağalarımızı seyre dalmak, onları dinlemek çok öğreticidir. Saatlerimizle birlikteyken asla yalnızlıktan sıkılmayız. Zaten yalnız da değiliz, kaplumbağa saatlerimiz, gücünü bizden alan, bizimle birlikte yaşayan mekanik canlılardır. Onlar düşüncelerimize yön verebilir, hayatımızı belirli aralıklara bölerek düzenleyebilir, hayata ve yeryüzüne bakışımızı, toplumu ve tarihi önyargılardan uzak serinlikte değerlendirebilmemizi sağlayabilirler. Saatin içindeki çarklar dairesel hareketleriyle bizi sonsuzluğu düşünmeye çağırır.  

Omega Speedmaster, cal.321

Geceleri yıldızlara bakmak için elimizden tutup bizi dışarı çıkarabilir: "Dünyanın güneş etrafında, güneşin de galaksi denen uçsuz bucaksız yıldızlar kümesi etrafında nasıl döndüğünü" anlatabilir. Kaplumbağa saatlerimiz, Andrey Platonov'un Çevengur romanındaki lokomotif tamircisi Zahar Pavloviç gibi gökyüzüne bakıp yeniden düşünmemize yardımcı olabilir:

"Yıldızlar şevkle ışıldıyordu ama her biri yalnızlık içindeydi. Zahar Pavloviç gökyüzünün neye benzediğini düşündü. Ve kendisini bandaj almaya gönderdikleri kavşak istasyonunu anımsadı. Garın platformunda yapayalnız sinyalleri n denizi görülüyordu: makaslar, semaforlar, yolağızlan, ikaz lambaları ve koşturan lokomotiflerin projektör ışıkları. Gökyüzü de böyle ama daha uzaktı ve sakince, daha bir düzenli çalışıyordu."

Hatta biz de kaplumbağa saatlerimizi düşünerek saygı ve hayranlık duyduğumuz insanlara Zahar Pavloviç gibi sorular sorabiliriz:

"Sayın başmakinist !'' diye seslenmişti bir keresinde Zahar Pavloviç, işe olan sevgisi hatırına yüreklenerek.

"İzninizle bir şey soracaktım: Neden insan böyle vasattır, kötü ile iyi arası bir şeydir de makineler aynı derecede fevkaladedir?"

Efsane Saatler 4: Jaeger-LeCoultre Reverso, 1931

Jaeger-LeCoultre Reverso, 1931

Söylemesi zor bir marka adına sahip olan olan Jaeger-LeCoultre (JeycerLeKult) her biri farklı 1200'den fazla mühendislik ve sanat eseri sayılan mekanizma üretmiş efsanevi bir saat üreticisi. 80 yaşındaki taze delikanlı Reverso modeli ise bunca saat içinde ilk sıralarda sayılan kült bir saat. Reverso'nun öyküsü Hindistan'ın İngiliz işgali altında bulunduğu zamanlara kadar uzanıyor. O vakitler polo oyuncularının, oyun sırasında saatleriyle başı dertteymiş. Saatler oyundaki sert darbelere karşı çok dayanıksız olduklarından sağlam bir saate ihtiyaç duyulmuş. 

Reverso sistemi, tıpkı Zippo çakmakları gibi işlevsel tasarımlardan, kült mertebesine erişen zarif bir örnek.

Ölümsüz bir tasarıma sahip Jaeger-LeCoultre bugün bile ilk kez görenlerin hayranlıkla karşıladığı bir şekilde saatin gövdesi ihtiyaç duyulduğunda patentli raylı bir sistemle kendi ekseni çevresinde dönerek kilitlenebiliyor. Böylelikle saatin narin yüzü bir muhafaza altına alınıyor ve mekanizmaya gelecek zararlardan korunmuş oluyor. 

Personalize your Jaeger-LeCoultre Reverso

Bu kadarla da bitmedi, kasanın arkası ön tarafa gelmiş olduğunda boş metalik yüzeye bakanlar yeni fikirler üretmeye başladı. Reverso sahipleri bu boş yüzeyi kişiselleştirip aile armaları, resimler veya yazılarla doldurdular. Bu durum Reverso Sanatı adı verilebilecek bir tür saat süslemeciliğine de yol açtı. Günümüzde geldiğimizde ise Reverso sahiplerinin büyük çoğunluğu artık polo oyuncusu olmadığından hem saat sahipleri hem Jaeger-LeCoultre kasanın arka yüzeyini yaratıcı çözümler ve yeni fikirlerle gizli bir hazine gibi değerlendiriyor.

Rolex, Richard Mille ve Saatin Ruhu

Roger Federer'in başındaki Rolex tacı herkese bir şey söyler gibi durmuyor mu?(Fotoğraf: William West/AFP)

Geçtiğimiz pazar günü, yani 29 Ocak'ta muazzam güzellikte bir tenis maçı vardı. 

Avustralya Açık Tenis Turnuvası tek erkekler final maçında 35 yaşında "Majesteleri" lakaplı Roger Federer ile yine onun gibi tenisin efsane isimlerinden 30 yaşındaki Rafael Nadal ile karşılaştı. Tenis tarihine geçen olağanüstü karşılaşmada Rafael Nadal'ı 3-2 (6-4, 3-6, 6-1, 3-6, 6-3) yenen Roger Federer, 2012'deki Wimbledon'dan bu yana ilk, sporculuk hayatındaki 18'inci Grand Slam şampiyonluğuna erişmiş oldu. İşin ilginç yanı daha iki hafta öncesine kadar kimsenin böyle bir karşılaşmayı düşünmüyor olmasıydı. En çok da "Federer artık bitti, yaşlandı." diyenler çok şaşırdı ve yıkıldı elbette.

SAAT, ÇİKOLATA, FEDERER, NADAL

İsviçre'nin saati, çikolatası gibi güzelliklerinin yanında Federer gibi bir evladı vardır. Ben de bunca zaman kendi çapımda Federer hayranı biri olarak pazar günü hayatın olağan sıkıntılarından sıyrıldım ve maçı izledim. 

Gerçi tenis, çok meraklısı olduğum bir spor değil ama gönlümde sevdiğim diğer spor dallarından (basketbol, yüzme) çok daha büyük bir yer kaplıyor. Meraklısı değilim derken, üzerine konuşmak yazmak için yeterli birikimim olmadığını düşünüyordum. Şu saatte yine bilgim yeterli değil ama ilk kez yazmak istedim. Çünkü Milliyet gazetesinin 4. sayfasında müzik konusunda uzman olan adaşım Mehmet Tez'in "Federer,Nadal, evet, hayır" başlıklı köşe yazısını okudum ve etkilendim. İyi yazıların kışkırtıcı olmak bir özelliği vardır. (Linkteki yazıyı okuyun derim ama analog gazeteyi alırsanız 4. sayfada Ramize Erer'in cesaret ödülü almasını da gayri ihtiyari göreceksiniz. İtilip kakılmadan gazete okumak güzel şeydir. Sadece internete bağlı kalmayın, tek yönlü beslenmeyin derim. Kâğıt üzerindeki harfleri dalgalanmadan görmek güzel. İnternette bir şey okumak sürekli yenilenen sayfalar, sağdan soldan çıkan ve gözü rahatsız eden bir yığın küçük ayrıntılar nedeniyle bizi düşündüğmüzden daha çok yoruyor.)

Federer'in bu fotoğrafta görülen saati Rolex Milgauss (Fotoğraf: Sophie Ebrard)

Mehmet Tez'in yazısının güzelliği ise finalinde. Ancak oraya gelmeden önce Roger Federer'in sözlerinden alıntılar yapıyor. Bunlar kısa alıntılar, daha uzunları da başka kaynaklarda var. Mesela zafer konuşmasında şöyle diyor Federer: "Tenis gerçekten zor bir spor, beraberlik yok ama eğer olsaydı, bu gece beraberliği ve bu zaferi Rafa'yla paylaşmayı seve seve kabul ederdim..."

Maç sonrası tv röportajında söyledikleri ise insana gazetede köşe yazısı yazdırtacak cinsten bir olgunluk ve büyüklük içeriyor: "Rafa ile kortu paylaşmak harikaydı. Onunla uzun bir geçmişimiz var. Onun büyüyüp bir efsane oluşuna gözlerimle şahit oldum. Bana ve kariyerime ne kadar darbe indirmiş olsa da ona büyük saygı duyuyor ve onunla eşleşmekten büyük keyif alıyorum. Bana kalırsa o beni daha güçlü ve daha iyi bir oyuncu yaptı. O olmasaydı belki de ben bu akşam burada olamazdım..."

Çok güzel ifadeler değil mi? Bunları parayla pulla söyletmek zordur. Tevazu başarıyı perçinleyen bir şeye dönüşüyor.

ROLEX, FOTOĞRAF, RICHARD MILLE, SAATİN RUHU

Rolex üzerine bir yazışmanın ardından Federer'in "majesteleri" lakabıyla örtüşen bir fotoğrafını görmek bardağı taşıran damla oldu ve düşünmeye başladım. Arada sırada okur mektupları alıyorum. Kimi hakaret ediyor, kimi soru soruyor, nadir de olsa güzel şeyler yazan birileri çıkıyor. Rolex üzerine ise hiç beklemediğim kadar çok soru geliyor. Ancak okuduklarımdan çıkardığım ve bana çok garip gelen şey şu: Konuyla ilgili bilginin zayıflığı ile ters orantılı olarak Rolex'in küçümsenmesi. Sevilmemesini anlayabilirim ama küçümsenmesini anlamıyorum. Daha önce de bu sayfalarda tartışılan ve maalesef önyargılarla dolu bir durum bu.

Rolex tıpkı Roger Federer gibi başarılı, özgün bir marka ve kendine özgü bir iç yapılanması olan saat. Rakibi Nadal'ın bileğinde ise Richard Mille marka bir saat vardı. Saatçilikte bir deha olarak görülen Richard Mille, yeni tür bir mekanik saatin öncüsü: Hafiflik, farklı katmanlardaki görünüme düşkünlük ve ayrıntılardaki mükemmellik arayışı.

Rolex ile Richard Mille arasındaki farklar sadece görünüşte değil, ruhen de farklı dünyaların saatleri bunlar. 2001 doğumlu Richard Mille saatleri tekniği öne ruhsal dengeyi arka plana koyan daha yeni bir düşüncenin ürünü, Rolex ise bugün eskidiği düşünülen geçtiğimiz yüzyılın bir ürünü, ruha önem veren, teknik güzelliği önemseyan ama saklamayı tercih eden bir saat.

Richard Mille RM 27-02 tourbillon, Rafael Nadal (Fotoğraf: Stefano Galuzzi)

Not: 20. yüzyıl deyip durdum ama esasen bugün 20. yüzyılın teknik anlayışını taşıyan bir marka kalmadı sayılır. Eskiden bir marka başka bir markanın mekanizmasını alıp kendi saatinde kullanabilirdi. İç ve dış bütünlüğe o kadar önem verilmezdi. Saatçiliğin yeni bir Rönesans yaşadığı 21. yüzyılda ise büyük saat markaları kendi ürünlerinin iç yapılanmasında çok büyük yenilikler yaptı. Artık Minerva'nın, Zehith'in ürettiği efsane mekanizmaları alıp kendi markası altında kullanan zihniyet yok ki bu İsviçre'nin saat üretimindeki temel düşünceydi. Farklı atölyelerden parça almak çok doğaldı. Ne de olsa hepsi 'Swiss Made' ibaresi taşıyabiliyordu. Oysa günümüzde bu anlayış değişti. Hemen her marka kendi felsefesine uygun kendine ait bir hikaye oluşturmak istiyor.

EFSANE SAATLER 3: LONGINES CHARLES LINDBERGH HOUR ANGLE, 1931

Charles Lindbergh

LONGINES CHARLES LINDBERGH HOUR ANGLE, 1931

Döner bezele sahip 47 mm çapındaki bu büyük saatin arkasında tarihte ilk kez uçakla Atlantik Okyanusu'nu geçmeyi başaran maceraperest pilot Charles Lindbergh vardır. Charles Lindbergh, 1927'de 25 yaşındayken, New York ile Paris arasındaki 5 bin 810 kilometreyi hiç durmadan geçen ilk kişi oldu. Charles Lindbergh tek kanatlı uçağıyla, şiddetli bir fırtınaya yakalanmasına rağmen hiç durmaksızın 33,5 saat boyunca uçmuş ve 1919'dan beri pek çok pilotun denediği (bir kısmı bu uğurda hayatını kaybetmişti) ve o güne kadar kimsenin yapamadığı bir işi başarmıştı.

Longines Charles Lindbergh Hour Angle, 1931

Charles Lindbergh, uçuştayken saatine bakarak konumunu belirlemek istiyordu. Yol boyunca fırsat bulduğunda defterine bir pilot saatinde nelerin olması gerektiğini yazmıştı. 

Lindbergh, New York’ta, kendisi gibi pilot arkadaşı John Heinmuller fikirlerini anlattı. John Heinmuller sıradan bir pilot değildi, aynı zamanda Longines-Wittnauer Watch Co. şirketinin yöneticisiydi. Lindbergh'in fikirleri İsviçre’de hayata geçti. 1931'de Longines, Charles Lindbergh Hour Angle ismi verilen ve tarihe geçen saati üretti. Charles Lindbergh'in çizimlerini yaptığı saat, tıpkı düşündüğü gibi sadece pilotlara değil doğal olarak denizcilere de boylamı hesaplama olanağı tanıdı. 

Aynı saatin günümüzdeki versiyonlarından biri.

Not: Bu yazı "Efsane Saatler" başlığı altında Esquire Big Watch Book'ta yayımlanmıştır. (Sayı 1, 2015)